MAKEDONYA MANASTIR İSHAK ÇELEBİ CAMİ RESTORASYON UYGULAMASI 2013-2015

I. İshak Çelebi Cami Tarihçesi ve Günümüze kadar geçirdiği onarımlar

İshak Çelebi Cami, Makedonya’nın Manastır şehrinde, bir zamanların Manastır Çarşısı’nın merkezi olan eski Bitpazarı’nda; Bedesten, Yeni Cami ve Saat Kulesi’nin karşısında, Dragor Nehri’nin sol yakasında yer almaktadır. Yapı, bir külliye şeklinde inşa edilmiştir. Cami, mektep, medrese, kütüphane, zaviye, imaret ve tabhaneden oluşan bu külliyeden günümüze yalnızca cami ulaşabilmiştir.

Külliyenin kurucusu ve aynı zamanda şimdi harabe halindeki İshak Fakih Camii’nin de banisi olan İshak Fakih ’in oğlu İshak Çelebi’dir. Önce Manastır, daha sonra Selanik kadısı olarak görev yapan İshak Çelebi’nin külliyesine ait vakfiye, Temmuz 1508 tarihlidir. Ancak harim giriş kapısı üzerindeki kitabesinde 1506 yılında inşa ettirildiği yazmaktadır. Vakfiyede; külliyenin inşasında çalışanların ücretlerine ilişkin bilgiler dışında, medresedeki öğrencilerin iaşesi, imarette kaç kişiye yemek verileceği, kütüphanede kaç kitabın bulunduğu, vs. bilgilere de yer verilmiştir. Külliye için İshak Çelebi; Manastır, Selanik, Filibe ve Tatar Pazarı’nda birçok ev, 210 adet dükkan, değirmen, arsa, tarla ve 322.000,00 dirhem para tahsis etmiştir.

Makedonya- Manastır’ın genel görünümü (kartpostal)(20. Yüzyıl başları)

Makedonya- Manastır’ın genel görünümü (20. Yüzyıl başları)

Cami’nin, inşa edildiği zamandan bugüne pek çok kez onarım gördüğü hem yapının mimari ve hem de bezeme özelliklerinden anlaşılmaktadır. Özellikle ilk yapıldığı dönemde üst örtüsü kubbe ile geçilmiş etrafı açık olan soncemaat yeri 19.yüzyılda eklenen kagir dış duvarları ile hem genişletilmiş hemde mimarisi değiştirilmiştir. Yine kubbe yüzeylerinde bulunan kalemişi bezemelerdeki üslup-renk farklılıkları, geç dönem onarıma ilişkin tespit edilen somut veriler arasındadır. Eldeki bilgilerden hareketle Cami’nin, 1890, 1910- 1911, 1959, 1963,1980, 2003- 2005, 2014 yıllarında müdahale gördüğü ve bazı kısımlarının elden geçirildiği bilinmektedir. Ancak, bu onarımlarda yapının hangi kısımlarının onarıldığı- yenilendiği konusunda arşivlerde yeterli bilgi- belge bulunmamaktadır. Son cemaat mahalline ilave yapıldığı, kadınlar mahfilinin düzenlendiği, minarenin onarıldığı, kalem işi bezemelerin bakım ve onarımlarının yapıldığı araştırmalar sonucunda saptanmıştır. Cami’de 1959 yılında bir onarımın gerçekleştirildiği, giriş kapısında bulunan manzara resimlerindeki sanatçı isimlerinden ve 1959 tarihinden anlaşılmaktadır.

İshak Çelebi Cami Makedonya’ nın en büyük camidir. Günümüze kadar ulaşan yapının korunmasında ve günümüze ulaşmasında Manastırda yaşayan Müslüman ve Türk halkın azmi ve başarısıdır. Hem bizim hem de bölgede yaşayan insanların ve insanlığın ortak mirası ve zenginliğidir. Bu önem dolayısı ile Türkiye Cumhuriyeti Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı desteği ile proje ve uygulaması 2013-2015 yılları arasında yaptırılmıştır. Yapının rölöve-restitüsyon ve restorasyon projesi Tika ile Makedonya Hükümetinin ortak sözleşmesi gereği Makedonya Milli Konservasyon dairesi tarafından hazırlanmış, uygulaması ise Türkiye tarafından gerçekleştirilmiştir.

İshak Çelebi Camii’nin genel görünümü (20. Yüzyıl başları)

Manastır İshak Çelebi Camii’nin kuzeybatıdan görünümü (1970’ler)(Ayverdi’den)

II. Restorasyon Uygulaması

II.I. Taşıyıcı Sistem İle İlgili Yapılan

Müdahaleler •Duvar Güçlendirme

Makedonya Milli Konservasyon yetkilisi İnşaat Mühendisi Prof. Dr. Predrag Gavriloviç tarafından hazırlanan güçlendirme projesine uygun olarak belli kotlarda yapı çevresi karbon çubuklar ile dönülmüş, bu şekilde deprem hareketlerine karşı rijitliği sağlanmıştır.

Duvar güçlendirme, karbon çubuk uygulaması

•Harim Ana Kubbe Güçlendirmesi

Üsküp Konservasyon yetkililerince hazırlanan güçlendirme projesinde bulunan uygulamalardan bir diğeride kubbe etek ve kubbede belli bir kota kadar olan güçlendirme, projesine uygun olarak yapılmıştır. Kubbe eteğinde lamine karbon şeritlerle çemberleme yapılmış, kubbe ise belli bir kota kadar karbon elyaf ile sarılmıştır.

Uygulama adımları;

1-Kötü durumdaki kurşunlar ve özelliğini kaybetmiş çamur sıva öncelikle ana kubbe üzerinden alınmıştır.

Kubbe etek ve kubbede uygulanan güçlendirme detayı

2-Özgün harç karışımına uygun olarak horasan harç ile kubbe sıvanmıştır.

3-Horasan sıva üzerine güçlendirme harcı uygulanmıştır.

4-Güçlendirme harcı (struktura) üzerine karbon elyaf dönülmüştür.

5-Sıvası alınan kubbe eteğinde de önce horasan sıva yapılmış, daha sonra güçlendirme harcı yapılarak üzerine lamine şeritler projesine uygun olarak yerleştirilmiştir.

II.II Mimari Müdahaleler

Yapıda onaylı projeler doğrultusunda öncelikle özgün olmayan, yakın dönem yapılmış kuzey doğu yönündeki tuvalet ve gasilhane yapısı itina ile sökülerek camiden uzaklaştırılmıştır.

Kuzey doğu cephesine bitişik konumlanmış tuvalet ve gasilhane yapısı itinalı olarak yapıdan uzaklaştırılmıştır.

Son cemaatte yapılan restorasyon müdahaleleri

Özgün olmayan çatı örtüsü sökümü / Çatı örtüsü yapılması

Geç dönemde yapılan ahşap kubbeler ile kırma çatı öncelikle restorasyon projesine uygun olarak sökülmüştür. Sökülen kubbeler yerine klasik dönem mimarisine uygun olarak tuğla kubbeler örülmüş, kubbe kasnak duvarları ile beden duvarları arasındaki üst örtüde ahşap karkaslı çatı sistemi ile kapatılmıştır. Kubbelerin üst örtüsü kurşun, alt kotta kalan kırma çatının ise üst örtüsü alaturka kiremit yapılmıştır.

Özgün olmayan çatı sistemi ile birlikte yakın dönemde eklenen kuzey duvarındaki ortalama 2,00 m.lik tuğla duvar ile doğu ve batı duvarındaki 0.50 m. lik tuğla duvar özgün almaşık duvar kotuna kadar sökülmüştür.

Son cemaat çatı örtüsünde yakın dönem eklentiler ayıklandıktan sonra iç kısımda kalan 3 adet kubbenin taşıtıldığı tuğla kemerlerin üzerine oturduğu mermer sütunlar yeniden imal edilmiştir. Sütunlar günümüze ulaşan özgün mermer sütun detayına ölçüsüne uygun olarak mermerden yapılmıştır. Sütunların montajından sonra tuğla kemer sistemi yine günümüze ulaşan 2 adet özgün kemer sistemine uygun olarak alınan kalıplara göre örülmüştür. Yapının duvarlarında çıkan izlere uygun olarak kubbe gabarisi tekrar yerinde projelendirilmiş, özgün yapım sistemine göre tuğla ile örülmüştür.

Yapılan ahşap çatı karkas sistemi yapılan statik hesaplara uygun olarak üretilmiş, monte edilmiştir. Ahşap kırma çatı konstrüksiyonu üzerine ahşap kaplama, su yalıtımı yapılmış, sonrasında alaturka kiremit döşenmiştir.

Karkas alt kısmı da 1. sınıf çam ahşap kaplama ile düz bir şekilde kapatılmıştır.

Sıva raspası ve sıva yapımı

Çimento harçlı sıva olan beden duvarlarındaki iç ve dış sıvalar itina ile raspalanmıştır. Raspa işleminden sonra malzeme kaybı olan taş yüzeylerde çürütme ve tümleme işlemleri tamamlanmış, duvarlardaki çatlaklara dikiş atılmış , güçlendirmesi tamamlanan duvarlara iç ve dış beden duvarlarında horasan harç ile sıva yapılmıştır.

Taş söve ve beden üst kot taş silme yapımı

Pencere etrafındaki taş sövelerin bazıları iyi durumda iken bazı söveler kırılmış ve özelliğini kaybetmişti. Özelliğini kaybeden söveler özgün malzemesine uygun olarak değiştirilmiştir. Beden üst kotundaki silme ise projedeki detayına uygun olarak taştan yeniden yapılmıştır.

Çimento harçlı sıvalar beden duvarlarından uzaklaştırılmıştır. Duvarlarda çatlaklara dikiş ve enjeksiyon yapılmıştır.

•Özgün olmayan döşemenin alınması ve döşeme yapımı

Son cemaat ana giriş kapısı ile harim kapısı arasında bulunan özgün mermer döşeme korunmuş, eksik olan kısımları yine mermer döşeme ile tamamlanmıştır. Çimento harçlı olan derzleri itina ile sökülmüş, mermer tozu ile derz yapılmıştır. Giriş kısmının sağ ve sol yanındaki seki üzerleri ahşap döşeme ile yeniden yapılmıştır.

• Kadınlar mahfili yapılması / Doğramaların yenilenmesi

Günümüze sadece batı cephesine bakan duvarda ahşap merdivenleri ulaşan ahşap karkaslı kadınlar mahfili projelerine uygun olarak imal edilmiştir. Yapıdaki simetri göz önüne alındığında kadınlar mahfili doğu ve batı cephesine bitişik olarak yapılmıştır.

Batı cephesinde merdivenlerinin bir kısmı günümüze ulaşan kadınlar mahfilinin kat döşemesinin oturacağı alanda fotoğrafta görüldüğü üzere tespit edilmektedir.

Yapıdaki bu iz ve belgeler doğrultusunda hazırlanan restorasyon projelerine uygun olarak imalat yapılmıştır. Yakın dönemde değişmiş olan ahşap doğramalar kötü durumda olup bakımsızlık nedeni ile bir çoğunda çürüme gözlemlenmiştir. Bu nedenle 1. sınıf meşe olarak projesindeki detaylara uygun yeniden yapılmıştır.

•Yan girişler ve ön giriş saçağı

Kuzeydoğu ve güneybatı cephelerinde bulunan son cemaat yan giriş merdivenli sahanlık kısmı ve üst çatı örtüsü projesine uygun olarak yeniden yapılmıştır. Çatı bölümlerini taşıyan mermer sütunlar korunmuş ve numaralandırılarak uygulamada özgün yerine monte edilmiştir. Özgün sütunlardan malzeme kaybı olan kısımlar mermer özgününe uygun parçalar ile tamamlanmıştır. Kuzeybatı cephesindeki son cemaat ana giriş üst kısmında kırma çatılı giriş saçağı ahşap karkas olarak yeniden yapılmıştır. Giriş çatı ve saçak üst örtüleri alaturka kiremittir.

Uygulama öncesi batı cephesi giriş saçağı
Uygulama öncesi doğu cephesi giriş saçağı

•Son cemaat kalem işi uygulaması

Kuzey duvarında Manastır Konservasyon yetkilileri denetiminde itinalı raspa çalışması yapılarak özgün kalem işleri tespit edilmiştir. İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi Mimarlık Bölümünden Sanat tarihi Uzmanı Doç Dr. Mustafa Özer tarafından hazırlanan rapor doğrultusunda restorasyon kalem işi projesi hazırlanmış ve projeler Manastır ile Üsküp Konservasyon yetkililerince onaylanmıştır.

Son cemaat kubbe eteklerinde ve merkezinde yapılması önerilen kalem işi motiflerde projelendirilmiş ve Manastır ile Üsküp Konservasyon yetkililerince onaylanmıştır. Kalem işleri onaylanan projeler doğrultusunda yapılmıştır.

Makedonya- Manastır İshak Çelebi Camii son cemaat yeri örtü sistemi, harim girişi ve üzerindeki inşa kitabesi ve kalem işi bezeme (restorasyon öncesi)
Makedonya- Manastır İshak Çelebi Camii son cemaat yeri örtü sistemi, harim girişi ve üzerindeki inşa kitabesi ve kalem işi bezeme (restorasyon öncesi)

Son cemaat uygulama öncesi ve sonrası fotoğrafları

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Harimde yapılan restorasyon müdahaleleri

•Dış cephede çimento harçlı sıva raspası / özgün olmayan harç ile yapılmış derz alımı ve yapımı

Cephelerdeki çimento harçlı sıva ile özgün olmayan, tutma özelliğini yitirmiş derzler tamamen alınmıştır. Geç dönemde yapılmış derzler taş yüzeylerin üzerine doğru taşkın bir biçimde yapılmıştır. Niteliksiz tüm derzler itina ile cephelerden raspa edilmiş, horasan harç tüm derzler yeniden yapılmıştır.

•Taş ve tuğla çürütme-tümlemeler

Cephelerde malzeme kaybı olan, özgün olmayan taş ve tuğlalar itina ile çürütülerek, özgün ebatlarında ve malzeme niteliklerine uygun malzeme ile tümlenmiş, tamamlanmıştır.

Uygulama öncesi cepheler
Uygulama öncesi cepheler

•Saçak ve kubbe eteklerindeki taş silmeler

Mevcut profilli taş silmeler kötü durumdaydı. Doğal koşullardan olumsuz etkilenen taş silmelerin profilli ön yüzlerinde ciddi kayıplar vardı. Kötü durumda olan silmeler özgün taş yapısına uygun taşlar ile değiştirilmiştir. Yeni taş yüzeylere özgün profil detayı elle işlenerek silmeler özgün mimarisine uygun olarak tamamlanmış, yenilenmiştir.

•Kurşun imalatları

Ana kubbe, tromp üzerleri, saçaklardaki tüm kurşun örtü yenilenmiştir.

Uygulama sürecinde kötü durumdaki taş silmelerden kalıp alınarak profil detayına uygun olarak taş silmeler hazırlanmış ve yerine monte edilmiştir.

Kurşun örtü kötü durumda olup harim iç bölümüne üst örtüden su almakta idi. Bu nedenle ana kubbe, kasnak etek ucu kurşunları yenilenmiştir.
Kurşun örtü kötü durumda olup harim iç bölümüne üst örtüden su almakta idi. Bu nedenle ana kubbe, kasnak etek ucu kurşunları yenilenmiştir.

•İç duvarlarda özgün olmayan sıvaların raspalanması ve sıva yapımı

Harim iç duvarları özgün olarak günümüze ulaşmıştır. Sadece Balkan savaşı sırasında kubbesine bomba gelen İshak Çelebi caminin bu bölümünde o dönemde onarım için çimento harç ile sıva yapılmıştır. İç iskele kurulması ile çimento harçlı sıva itina ile sıva raspası yapılarak alınmıştır. Raspa altından çıkan hasarlı olan bölümlerde tuğla çürütme ve tümleme yapılmıştır. Daha sonra özgün harç oranlarına uygun olarak bu kısmında horasan sıvası yapılmıştır.

Kubbenin balkan savaşında bomba gelmesi ile hasar gören bölümü özgün harç karışım oranına uygun olarak hazırlanan horasan harç ile tekrar sıvanmıştır.

•Doğramalar

Özgün olmayan ve kötü durumdaki ahşap doğramalar sökülerek yerine konservasyon tarafından onaylanan projesine uygun olarak ahşap yeni doğramalar yapılmıştır.

Proje sürecinde cami içinde bulunan özgün içlik parçasına göre içlikler detaylandırılmışdır. Uygulamada özgün olmayan içlikler sökülerek özgün detayına uygun olarak yapılmıştır. Özgün olmayan dışlık pencereler sökülerek cami dönemine uygun olarak projelendiren pencereler yapılmış ve monte edilmiştir.

•Ahşap Kepenk ve Harim Giriş Kapısı

Özgün olan ve günümüze kadar büyük ölçüde iyi durumda gelmiş zemin kat pencere kepenkleri ve harim kapısı itina ile sökülmüştür. Öncelikle boya raspası yapılan meşe kepenklerde sonrasında çürüyen, kaybolan bölümler yine meşe ile tamamlanmıştır. Meşe rengine göre cilalanan kepenk aksesuarları pirinçten özgününe uygun olarak yeniden yapılmıştır.

Yakın dönemde değiştirilmiş içlik pencereleri
Yakın dönemde değiştirilmiş içlik pencereleri
Yakın dönemde değiştirilmiş içlik pencereleri

Yakın dönemde değiştirilmiş pencereler ve özgün kepenkler
Özgün harim giriş kapısı

•Kadınlar mahfili restorasyonu

Yakın dönemde yapılan ahşap taşıyıcılı kadınlar mahfili restorasyon projesine uygun olarak korunmuştur. Öncelikle tavan ve ahşap dikmelerin tamamında boya raspası yapılmıştır. Çürüyen ahşap bölümler raspadan sonra belirlenerek özgün malzemesine uygun olarak çürüyen bölümler yenilenmiştir. Sağlamlaştırma işleminin ardından su bazlı boya ile seçilen renge boyanmıştır.

•Özgün olmayan ahşap döşeme sökümü ve yeniden yapılması

Proje sürecinde harim giriş kapısının ön bölümünde pişmiş toprak döşeme tespiti yapılmış ancak Milli Konservasyon Uzmanları tarafından harimde özgün tuğla tamamlatmasına gidilmemiştir. Özgün olan bölümün konservasyon işlemi tamamlanmış, sergilenmesi için üst kısmı cam döşeme ile kapatılmıştır. Yakın dönemde 2.sınıf malzeme ile ahşap olarak kaplanan harim döşemesi sağlıklı olmadığından sökülmüştür. Özgün döşemenin dışında kalan bölüm ahşap kadronlu, 1.sınıf çam kaplama olarak döşenmiştir.

Harim kadınlar mahfili onarım yapılırken

Harimde tespit edilen özgün tuğla döşeme üzeri cam döşeme ile kapatılarak koruma altına alınmıştır.

•Harim iç bölüm kalem işi raspası ve yapımı

Kalem işlerinde araştırma raspası ile birlikte son dönem motiflerin estampajı alınmıştır. Alınan estampajlar taratılmış ve digital ortamda projelere yerleştirilmiştir. Araştırma raspası yapım aşamasında kalem işlerinde ve özgün sıvada oluşan bozulmalarında tespiti yapılmış, bu paftalara hasarlarda işlenmiş, 1/50 ölçekli çıktı olarak Manastır Müzesine teslim edilmiştir.

Yapılan araştırma raspasında üstteki kalem işlerinin 1959 yıllarında yapılan onarımda üzerlerinden renklendirme olarak geçilmek sureti ile yenilendiği görülmüştür. Yakın dönemde yapılan onarımda bazı motiflerin kıvrımlarının niteliğinin kaybettiği, motifi yapmak yerine üst kısmına daha kolay bir motifle geçildiği, özgün durumun bozulduğu da tespit edilmiştir. Yapılan raspalarda üstdeki dönemin niteliksiz olduğu en alt katmandaki kalem işlerinin özgün ve nitelikli olduğu görülmüştür. İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa Özer tarafından hazırlanan rapor da da belirtildiği üzere özgünlük ve nitelik olarak alt katmandaki kalem işlerinin korunması, özgün renklere uygun olarak kalem işi tamamlamalarının ve renk canlandırmalarının yapılması kararına göre uygulama yapılmıştır.

Sekizgen planlı kasnak alt kotunda köşelerdeki mukarnaslar da yapılan raspada üst dönemde alt dönem çiçeklerin şeklinin bozulduğu görülmektedir. Ayrıca renklerinin de değiştirildiği tespit edilmiştir.

Araştırma raspasında üst dönem kalem işi onarımlarında motiflerin bazılarının kaydırıldığı da tespit edilmiştir.

Alt katmanda çıkan renkler genelde sarı ve kahverengi ağırlıktadır. Motif iç kısımları sarı tonu iken etraflarında kahverengi hat çekilmiştir. Yaprak ve çiçeklerin iç kısımların da da ince ince kahverengi hatlarda çekilmiştir. Cami genelinde 2 ana renk sarı ve kahverengi tonları hakim iken resim hattının alt ve üst filetolarında, tromplardaki motiflerde, kasnak altı mukarnaslardaki motiflerde mavi renkte kullanıldığı tespit edilmiştir. Restorasyonda eksik olan motiflerde özgün motiflere uygun olarak tamamlama yapılacak, renklendirme ve mevcut kalem işleri üzerindeki canlandırmada alt katmandaki özgün renkler kullanılmıştır.

Balkon altı kısmında bulunan kemer yüzeylerinde üst kısımda kalem işi onarımları sırasında kapatılmış motif sırası açığa çıkarılmıştır. Üst dönemde yapılan onarımlar sonucunda alt dönem motiflerin hatlarının bozulduğu da görülmektedir.

Araştırma raspasında üst dönem kalem işi onarımlarında motiflerin bazılarının kaydırıldığı da tespit edilmiştir. Renklerin alt dönemde daha canlı olduğu da raspa sonucunda elde edilen tespitlerdir.

Kuzey cephesi kalem işi restorasyon paftası, Bu cephede projede işlenen bir dilim üst katmana göre müdahale edilmeden bırakılmıştır.

Kalem işi konservasyonuna geçmeden önce tüm özgün yüzeylerde non iyonik sabun ile temizlik yapılmıştır. Temizlik işlemi bitirildikten sonra duvar yüzeyleri yoklanarak boşluklu bölümler tespit edilmiştir. Boşluklu yüzeylerin durumuna göre, tespit edilen kısımlarda dökülme olmaması için ince straforlar ahşap destekler ile yüzeye sabitlenmiştir. Boşluklu olan yüzeylerde mikro enjeksiyon yapabilmek için kalem işi olmayan kısımlardan küçük enjektör delikleri açılmıştır. Öncelikle duvar yüzeyinden ayrılan kısımlara yapılacak enjeksiyon malzemesinin daha kolay gitmesi için alkollü su verilerek bu bölümlerin içi temizlenmiştir. Daha sonra %5,%7,%10 oranlarında paraloid enjekte edilmiştir. Enjeksiyon sırasında enjeksiyon verilen duvar yüzeyi el ile kontrol edilmiş ve doyma oranına bakılmıştır. Enjeksiyon duvarın artık enjeksiyonu almaması yada doygunluk durumuna göre bitirilmiştir. Bu işlemlerden sonra İstanbul Kudep Laboratuarlarından alınan özgün sıva (bkz. İstanbul Kudep Malzeme analiz raporu) karışım oranlarına göre hazırlanan karışımda enjektör ile bir miktar içeriye verilerek mikro enjeksiyon işlemi tamamlanmıştır. Duvarlar bu işlemden sonra tekrar temizlenmiştir. Kalem işi konservasyon çalışmaları bu işlemlerden sonra başlamıştır. Karışım enjektörden geçebilmesi için sıvı kıvamda hazırlanmalıdır. Tüm bu işlemlerden sonra enjeksiyon tamamlanmış olur. Kalem işi uygulaması enjeksiyon sonrasında tekrar temizlenen duvar yüzeyinde yapılmıştır.

•Minber,Vaaz Kürsüsü, Mihrap konservasyonları

Mermer olan minber ve vaaz kürsüsü kimyasal malzemeler ile itinalı bir şekilde temizlenmiş, kötü durumda olan mermer bölümleri itina ile çürütülerek yine mermer ile tümlenmiştir. Mihrapta yağlı boya raspası yapılarak çıkartılan özgün renk katmanlarından açık yeşil rengi ile özgününe uygun olarak boyanmıştır.

Mermer olan Vaaz kürsüsü de yakın dönemde yağlı boya ile boyanmıştır. Yapılan raspalarda sarı boyalı olan yüzey altlarında özgününde varak olduğu tespit edilmiştir.

Mermer olan Vaaz kürsüsü de yakın dönemde yağlı boya ile boyanmıştır. Yapılan raspalarda sarı boyalı olan yüzey altlarında özgününde varak olduğu tespit edilmiştir.
Mermer olan Vaaz kürsüsü de yakın dönemde yağlı boya ile boyanmıştır. Yapılan raspalarda sarı boyalı olan yüzey altlarında özgününde varak olduğu tespit edilmiştir.

Mihrap horasan harç karışımlı sıva olarak yapılmıştır. Mihrap nişinin devasa ebatı mihrabı muhteşem bir güzelliğe ve heybete kavuşturmaktadır. Yapılan raspalarda mevcutta sarı boyalı olan yüzeylerin varaklı olduğu tespit edilmiştir. Restorasyonda bu bölümler varaklanmıştır.

Yapılan raspalarda mevcut yazı hattının altından da aynı yazı hattı çıkmıştır.

Raspa işlemi
Raspa işlemi

Mermer olan minber günümüze özgün mimarisi ile ulaşabilmiştir. Yakın dönemde bazı bölümleri yağlı boya ile renklendirilmiş olan minberde yapılan raspa sonucunda özgününde varak olan bölümler tespit edilmiştir. Restorasyonda AB 57 ile kimyasal temizlik yapılarak varak olan yerler varaklanmıştır.. Aleminde kimyasal temizlik sonrasında varaklanması önerilmektedir.

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

•Minare

Minarede çimento harçlı muhdes derzler alınmış, horasan harç ile derzler yeniden yapılmıştır. Minare külahı sökülmüş ve yenilenmiştir. Şerefe altı mukarnasların da malzeme kaybı olan bölümler imitasyon ile özgününe uygun şekilde tamamlanmıştır.

Uygulama öncesi
Uygulama sonrası

Restorasyon öncesi, şerefe altındaki mukarnaslarda ciddi malzeme kayıpları olduğu tespit edilmiştir. Uygulama sürecinde çürütüp tümleme yönteminin şerefeye zarar vereceğinden tamamlamalar imitasyon olarak yapılmıştır.

Restorasyon öncesi ve sonrası İshak Çelebi Cami